تهیه و تنظیم:علیرضا مظاهری/

جایزه نوبل یکی از جوایزی است که با یک داستان گره خورده‌ است. مردی که آگهی فوت خودش را در روزنامه دید و از آنچه که در وصفش نوشته بودند، شرمنده شد؛ او از دید مردم دلال مرگ و مخترع مرگ‌آورترین سلاح بشری بود. از همین رو تمام ثروتش را در زمینه راه‌اندازی جایزه‌ای وسط گذاشت. جایزه‌ای که به فعالیتی تعلق می‌گیرد که به نوعی به پیشرفت علم کمک کرده باشد و یا در راستای تحقق یک هدف و یک آرمان والا قدم برداشته باشد. یا به عبارت بهتر جایزه به کسی تعلق می‌گیرد که خدمتی برجسته برای بشریت انجام داده باشد. زمینه فعالیت جایزه نوبل، فیزیک، شیمی، پزشکی، صلح و ادبیات است.

جایزه نوبل ادبیات

جایزه نوبل ادبیات یکی از پنج جایزه نوبلی است که همه ساله به نویسنده‌ای که هم‌راستا با اهداف و معیارهای نوبل، اثری خلق کرده باشد، اهدا می‌شود. اهدای جایزه نوبل ادبیات از سال ۱۹۰۱ آغاز شد. فرهنگستان سوئد که در سراسر جهان بیشتر با نام آکادمی سوئد شناخته می‌شود، وظیفه دارد تا برنده را اعلام کند. البته این تنها یکی از وظایف مهم آکادمی سوئد است.

معیارهای انتخاب نویسندگان

شاید شما هم نام بسیاری از نویسندگانی را که برنده جایزه نوبل ادبیات شده‌اند شنیده باشید و یا تعدادی از آثار آنان را خوانده باشید. بسیاری از اوقات هم وقتی نویسنده‌ای به عنوان برنده انتخاب می‌شود، به سراغش می‌رویم و کتاب‌هایش را ورق می‌زنیم. دلمان می‌خواهد یک اثر ادبی ناب بخوانیم و در عین حال دوست داریم بدانیم چه چیزی سبب شده تا این جایزه نصیب این نویسنده شود. اگر در جستجوی معیارهایی باشید که آکادمی نوبل به عنوان شاخص قبول می‌کند باید بدانید که داوران به صورت خیلی کلی اعتقاد دارند که جایزه باید به نویسنده‌ای تعلق بگیرد که کار برجسته‌ و ایدئالی را با بیشترین فایده برای نوع بشر انجام داده باشد.

هرچند این جمله بسیار کلی است اما شاید بتواند سرنخ‌هایی به ما بدهد. برای درک بهتر آنچه که آکادمی سوئد به عنوان معیارهایش انتخاب کرده است، باید نگاهی به آثار نویسندگانی بیندازیم که جایزه نوبل ادبیات را به دست آورده‌اند. در سخنرانی‌های اهدای جوایز، معمولا از دلیل اینکه چرا جایزه به این اثر خاص تعلق گرفته است، به صورت جزئی‌تر صحبت می‌شود. البته نباید فراموش کرد که معمولا یک جایزه به مجموعه آثار یک نویسنده تعلق می‌گیرد. اما در مواردی هم، آثاری خاص از میان تمام نوشته‌های نویسنده انتخاب شده‌اند.

حواشی پیرامون جایزه نوبل ادبیات

مانند تمام جوایز، جایزه نوبل ادبیات هم خالی از حاشیه نیست. بعضی از آن‌ها، مانند خبر رسوایی جنسی یکی از اعضای آکادمی حسابی سروصدا به پا کرد و برخی دیگر هم مانند نویسندگانی که جایزه را قبول نکردند، حالا دیگر از یادها رفته است. با این حال، مرور کوتاهی می‌کنیم بر تمام آنچه در این سال‌ها پیرامون این جایزه معروف، رخ داده است.

سال بی جایزه

در سال ۲۰۱۸ آکادمی سوئد اعلام کرد که امسال، کسی را به عنوان برنده انتخاب و اعلام نخواهند کرد. این تصمیم در ادامه اخباری گرفته شد که یکی از اعضای آکادمی سوئد را به آزار و رسوایی جنسی متهم کرده بود. البته، برنده جایزه، اولگا توکارچوک، نویسنده اهل لهستان، یک سال بعد موفق شد تا جایزه خود را دریافت کند.

همچنین پیش‌تر در سال ۱۹۱۸ کسی موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات نشد. اما البته نباید فراموش کرد که سال‌هایی هم بود که دو نویسنده به عنوان برنده انتخاب می‌شدند.

نویسندگانی که جایزه نوبل ادبیات را پس زدند

در سال ۱۹۵۸ کمیته داوران، بوریس پاسترناک، نویسنده کتاب دکتر ژیواگو را به عنوان برنده جایزه اعلام کرد. او این جایزه را پذیرفت اما بعدا، تحت فشار مقامات شوروی مجبور به رد آن شد. همچنین ژان پل سارتر نیز در سال ۱۹۶۴ این جایزه را قبول نکرد.

نویسنده‌های معروف برنده جایزه نوبل ادبیات

در میان نویسندگانی که تابه‌حال موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شده‌اند، نام‌های بسیاری به چشم می‌خورد. برخی از این نویسندگان به دلیل آثار شاخصی که داشتند یا توجهی که دنیا به آن‌ها نشان داده است، شناخته‌شده‌تر از دیگرانند. از میان این نویسندگان می‌توان به رودیارد کیپلینگ، جان اشتاین‌بک، رابیندرانات تاگور، رومن رولان، آناتول فرانس، آندره ژید، تی اس الیوت، ویلیام فاکنر، برتراند راسل، ارنست همینگوی، آلبر کامو، ساموئل بکت، ژوزه ساراماگو و … اشاره کرد.
نویسنده‌های اخیر برنده جایزه نوبل ادبیات و برخی از آثار آن‌ها

نمی‌توان نام جایزه نوبل ادبیات را برد، بدون اینکه نگاهی به برندگان اخیر آن داشت. در ادامه نگاهی به چندتن از نویسندگانی می‌اندازیم که در طی چندسال اخیر موفق به کسب این جایزه شده‌اند.

اورهان پاموک

اورهان پاموک نویسنده‌ای است که کتاب‌هایش ما را به خیابان‌های استانبول حکومت عثمانی می‌برد. او در سال ۲۰۰۶ برنده این جایزه شد و متنی را به عنوان متن سخنرانی خود در مراسم اهدای جایزه خواند که به نام چمدان پدرم مشهور است. حالا متن سخنرانی او به همراه دو سخنرانی دیگرش در کتابی به همین نام منتشر شده‌اند که تاثیر او بر جهان ادبیات را نشان می‌دهد و زندگی او را از دیدگاه‌های گوناگون مورد بررسی قرار می‌دهد.

معرفی کتاب‌های اورهان پاموک ؛ برنده جایزه نوبل ادبیات

در ۶ دقیقه بخوانید
ماریو بارگاس یوسا

ماریو بارگاس یوسا

ماریو بارگاس یوسا یکی دیگر از نویسنده‌های محبوبی است که کشورش، پرو، و مردم آن، تعامل آنان با دنیا و با خودشان و همچنان رخدادهای خاصی که در آن کشور اتفاق می‌افتد، در آثارش بازتاب دارد. کتاب‌های مهشور او مانند سال‌های سگی، روزگار سخت، دختری از پرو، چه کسی پالومینو مولرو را کشت و … از جمله کتاب‌هایی است که می‌تواند به شما دلیل انتخاب کمیته داوران جایزه نوبل ادبیات را نشان دهد.

آلیس مونرو

آلیس مونرو که در سال ۲۰۱۳ برنده جایزه نوبل ادبیات شد، یکی از تواناترین نویسندگان داستان کوتاه در سراسر جهان است. داستان‌هایی که او می‌نویسد آدم‌هایی عادی دارد که عواطفی پیچیده دارند. درست مانند انسان‌های زندگی واقعی. او تصویری ساده از شخصیت‌هایش به دست خوانندگان می‌دهد. هرچند سادگی باعث نشده تا تصویر، عمیق نباشد.

از مشهورترین کتاب‌های آلیس مونرو می‌توان به زندگی عزیز اشاره کرد که تابه‌حال بارها با ترجمه‌های متفاوتی به بازار آمده‌اند. کتاب‌های دیگر او مانند خوشبختی در راه است، رادیکال‌های آزاد، زیر درخت سیب، دره اوتاوا و عشق جایش تنگ است، همگی شما را به یک تجربه ناب و عمیق در دنیای ادبیات دعوت می‌کنند.

پاتریک مودیانو

پاتریک مودیانو، نویسنده اهل فرانسه است که یکسال بعد از آلیس مونرو، جایزه نوبل ادبیات را آن از خود کرد. او نویسنده‌ای است که به گفته اعضای آکادمی سوئد، پروست زمانه لقب گرفته است. یکی از زمینه‌های اصلی نوشته‌های او، اشغال فرانسه به دست آلمان نازی است.

او را نویسنده‌ای نوگرا می‌دانند که به دلیل توصیف‌های دقیقش می‌تواند مخاطب را همراه خود به پاریس ببرد و کاری کند که او احساس کند سال‌ها در پاریس زندگی کرده است. اخیرا داستانی از او برای نوجوانان به فارسی ترجمه شده است که خواندنش، خالی از لطف نیست. پاریس من و پدرم شما را به یک بعد از ظهر آرام و جادویی در پاریس دعوت می‌کند.

اگر دوست دارید مشهورترین آثار پاتریک مودیانو را بخوانید، شاید بد نباشد اگر به سراغ کتاب‌های گل‌های ویرانی، میدان اتوال، تا در محله گم نشوی، تصادف شبانه و خاطرات خفته بروید.

سوتلانا آلکسیویچ

نام سوتلانا آلکسیویچ گویی با جنگ و روایت‌های زنان و مردان رنج‌کشیده گره خورده است. او در ایران با کتاب جنگ چهره زنانه ندارد، مشهور شد. اما کتاب‌های دیگرش، مانند نیایش چرنوبیل، زمان دست دوم و آخرین شاهدان نیز همگی آثاری در خور توجه‌اند و به خصوص برای تمام علاقه‌مندان به روایات واقعی از جنگ، فجایع اتمی و زندگی در اتحاد جماهیر شوروی، مطالبی برای گفتن دارد.

اگر به دنبال دلیلی می‌گردید که چرا آکادمی سوئد او را شایسته جایزه نوبل ادبیات اعلام کرده است، باید نگاهی به توصیف آنان از نوشته‌های آلکسیویچ بیندازید: او نویسنده و بیانگر روایات چندصدایی است که مظهر محنت و شجاعت در روزگار معاصر ما به شمار می‌آید.

کازوئو ایشی‌گورو

کازوئو ایشی‌گورو امروز با کتاب جدیدش، کلارا و خورشید، توجه تمام مخاطبانش را به خود جلب کرده است. اما در میان طرفدارانش با کتاب‌هایی مانند بازمانده روز، هرگز رهایم مکن و غول مدفون شناخته می‌شود. هرچند او نویسنده اهل ژاپن است، اما خودش تا سی‌سالگی ژاپن را ندیده است و به همین دلیل، عموما آثارش در دسته‌بندی آثار انگلیسی قرار می‌گیرند.

وقتی کمیته داوران جایزه نوبل ادبیات ایشی‌گورو را برنده اعلام کردند، در دفاع از انتخاب خودشان اینطور گفتند: «ایشی‌گورو کسی است که رمان‌هایش نیروی احساسی عظیمی در خود دارد و در آنها پرتگاه‌های آشکار حس توهم‌آمیز ارتباط ما با جهان نشان داده شده است.»

عبدالرزاق قورنه

عبدالرزاق قورنه، نویسنده‌ اهل تانزانیا است که امسال موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شده است. اگر نگاهی به فهرست برندگان این جایزه بیندازیم متوجه می‌شویم که بیشتر برندگان از آمریکا و اروپا، و به خصوص فرانسه، هستند و نام نویسندگانی که از کشورهای دیگر باشد، کم به چشم می‌خورد. این یکی از نقدهایی بود که همیشه بر این جایزه و کمیته داوران آن وارد بود. اما داوران امسال با انتخاب نویسنده‌ای از تانزانیا، سعی کردند تا این طلسم چندساله را بشکنند. آنان نوشته‌های قورنه را نوشته‌هایی رسوخگر و دلسوزانه در زمینه تأثیرات استعمار و سرنوشت پناهجویان در شکاف میان فرهنگ‌ها و قاره‌ها تشخیص دادند و از همین رو، جایزه نوبل به این نویسنده تعلق گرفت.

‌