کتابخانه مولانا آزاد که در هند واقع شده است، بزرگترین کتابخانه دانشگاهی در قاره آسیا است.

به گزارش الفبای زبان، این کتابخانه، از کتابخانه‌های معتبر و گنجینه‌های مهم نسخ خطی به ویژه در زمینه منابع فارسی و اسلامی در کشور هند است که در دانشگاه اسلامی علیگر واقع در شهر علیگر واقع در شمال هند قرار دارد.

این کتابخانه عظیم با گنجینه‌های کم‌نظیر علمی و فرهنگی، در سال ۱۹۶۰میلادی در دانشگاه اسلامی علیگر افتتاح شد و اکنون با بیش از ۹۰۰ هزار کتاب، روزانه به ۵ هزار نفر از دانشجویان و اساتید خدمات ارائه می‌کند. در این کتابخانه بزرگ فقط ۱۷ هزار جلد کتاب به زبان فارسی وجود دارد که اغلب اهدایی مسئولان ایرانی بوده‌ است. همچنین در این کتابخانه آثار نفیس خطی فارسی نگهداری می‌شود.

سید احمد خان مؤسس دانشگاه اسلامی علیگر همزمان با تأسیس دانشگاه، کتابخانه شخصی خود را به این مرکز علمی و اسلامی اهدا کرد.

در سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۶میلادی که ریاست دانشگاه تغییر کرد، توجه خاصی نسبت به توسعه کتابخانه مبذول شد و پادشاه، کتابخانه شخصی خود را که مجموعه‌ای نفیس از کتاب‌های حقوقی او که هنگام تحصیلاتش در دانشگاه کمبریج بود را به کتابخانه دانشگاه اهدا نمود.

همچنین بودجه‌ای برای خرید کتابهای مورد استفاده دانشجویان در نظر گرفت. خرید کتاب‌ها در زمینه علوم مختلف باعث اعتبار علمی بیشتر کتابخانه و دانشگاه گردید. همچنین اهدا بسیاری از مجموعه‌های نفیس شخصی متعلق به اساتید و بزرگان، باعث تقویت پایه علمی کتابخانه شد.

در سال ۱۹۴۸ دکتر ذاکر حسین به‌عنوان رئیس دانشگاه اسلامی علیگر برگزیده شد. توجه وی به کتابخانه و ضرورت گسترش فضای مناسب‌تر برای نگهداری کتاب‌ها و امکانات بیشتر برای پاسخگویی به مراجعین، زمینه‌ای را فراهم آورد تا رئیس دانشگاه با حکومت مرکزی در این زمینه تبادل‌نظر داشته باشند. وی توانست مبلغ یک میلیون و سیصد هزار روپیه برای ساختمان جدید کتابخانه از حکومت مرکزی دریافت کند.

سنگ‌بنای ساختمان جدید کتابخانه در سال ۱۹۵۵ میلادی توسط اولین نخست وزیر هند پس از استقلال نهاده شد. این ساختمان توسط مهندس فیاض الدّین طراحی و به مرحله اجرا گذاشته شد. ساختمان جدید در سال ۱۹۶۰میلادی افتتاح شد و به پاس خدمات مولانا ابوالکلام محی الدین احمد آزاد متفکر و نویسندهٔ معروف هند، به نام کتابخانه مولانا آزاد نامیده شد.

این کتابخانه اکنون در مرکز دانشگاه علیگر قرار گرفته‌است. کتابخانه در دو طبقه دارای سه سالن بزرگ برای مطالعه با ظرفیت ۱۸۰۰ نفر است. هر سالن دارای سه بخش، بخش مطالعه دارای ۲۸۰ کرسی، بخش مرجع ۱۵۰ کرسی و سالن جدید ۱۳۰ کرسی است. اطراف کتابخانه را حدودا ۵ هکتار زمین چمن و باغ احاطه کرده است.

این کتابخانه با ظرفیت بیش از یک میلیون کتاب دارای حدودا ۹ هزار جلد کتاب در زمینه علوم مختلف است. مجموعه نسخ خطی این کتابخانه تا سال ۱۹۹۶میلادی بالغ بر ۱۴ هزار و ۵۶۰ نسخه به زبان‌های فارسی، عربی، اردو و سانسکریت گزارش شده ‌است.

روزانه بیش از ۸۰۰۰ دانشجو، استاد و سایر اعضای دانشگاه، از کتابخانه بازدید می‌کنند و از خدمات آن استفاده می‌کنند.

۶ سالن مطالعه بزرگ به غیر از ۸ اتاق مطالعه کوچک با ظرفیت نشستن حدود ۲۰۰۰ دانشجو به صورت همزمان را فراهم می‌کند. وجود سیستم‌های کامپیوتری نیز امکان دسترسی به مجلات آنلاین را فراهم می‌کند.

کتابخانه مولانا آزاد، دارای مجموعه‌های بسیار نفیسی از تابلوها، خطوط، نقاشی‌ها، مینیاتورها، سکه‌ها و نسخ خطی نادر است که توسط علما، امرا و اندیشمندان به کتابخانه اهدا گردیده و تاکنون به نام آنان در کتابخانه نگهداری و مورد استفاده قرار گرفته‌است.