تهیه و تنظیم: علیرضا مظاهری/

۱/نمایشنامه گربه روی شیروانی داغ (Cat on a Hot Tin Roof) نوشته تنسی ویلیامز

گربه روی شیروانی داغ یکی از محبوب‌ترین نمایشنامه‌‌های تاریخ تئاتر آمریکا است که موفق به کسب جایزه پولیتزر و جایزه منتقدان درام نیویورک به عنوان بهترین نمایشنامه آمریکایی شده است. جایزه پولیتزر (Pulitzer Prize‎) سالانه به آثاری در قالب داستان، شعر، نمایشنامه و موسیقی که در طول یک سال منتهی به زمان اعلام جایزه در آمریکا، بر روی صحنه رفته باشند، اعطا می‌شود.

این نمایشنامه درام از تنسی ویلیامز، جنبه‌های مختلفی از زندگی و تجربیات یک خانواده در دهه ۱۹۵۰ در آمریکا را نشان می‌دهد و چالش‌ها و روابط عاطفی حاکم بر خانواده‌ای ثروتمند را آشکار می‌کند.

این نمایشنامه از طریق طرح چندین موضوع بهم پیوسته، مفاهیم مهمی‌همچون طمع، سطحی نگری، زوال، دشواری حفظ روابط صمیمی‌و افسردگی، ذکاوت، کنترل میل جنسی و اعتیاد به الکل را بررسی می‌کند. این نمایشنامه در سال ۱۹۵۸ به صورت یک فیلم با همین نام ساخته شد.

۲/ مویزی در آفتاب یا کشمشی در آفتاب (A Raisin in the Sun) نوشته لورن ‌هانسبری

کشمشی در آفتاب، اولین بار در سال ۱۹۵۹ به نمایش درآمد. عنوان این نمایشنامه از شعری به نام هارلِم، از لنگستون هیوز بَرگرفته شده است، که به سوال چه اتفاقی برای یک رویای به تعویق افتاده، می‌افتد؟ آیا خشک می‌شود مانند کشمش زیر آفتاب؟ پاسخ می‌دهد.

این نمایشنامه، امیدها، آرزوها و مبارزات یک خانواده سیاهپوست را که در جنوب شیکاگو زندگی می‌کنند، شرح می‌دهد و بیانگر تجارب آزار و اذیت نژادپرستانه، پس از مهاجرت این خانواده به محله سفید پوست‌ها می‌باشد. پیش از این، در طول تاریخ تئاتر آمریکا، تاکنون چنین واقعیتی از زندگی سیاه پوستان در صحنه تئاتر به نمایش در نیامده بود.
نمایشنامه

۳/ اتوبوسی به نام هوس (A Streetcar named Desire) نوشته تنسی ویلیامز

اتوبوسی به نام هوس، نمایشنامه ای از تنسی ویلیامز است که برای اولین بار در سال ۱۹۴۷ اجرا شد و برنده جایزه پولیتزر در آن سال بود. این نمایشنامه که یکی از تحسین برانگیزترین نمایشنامه‌های زمان خود و عصر حاضر است، بر اساس داستان زندگی دو خواهر و نحوه رویارویی آن‌ها با مشکلات ساخته شده است. در حالیکه یکی از آن‌ها در تلاش است تا با شوهر سلطه‌گر و بی‌رحم خود صلح کند، خواهر دیگر پس از اینکه متوجه می‌شود شوهرش روابط نامشروع دارد، دچار فروپاشی ذهنی و اخلاقی شده و سوار اتوبوس هوس‌هایش می‌شود.

۴/ رومئو و ژولیت (Romeo and Juliet) نوشته ویلیام شکسپیر

این نمایشنامه بسیار معروف در سال ۱۵۹۵ توسط ویلیام شکسپیر شاعر و نمایشنامه‌ نویس و بازیگر تئاتر انگلیسیِ فوق العاده محبوب نوشته شده است. در رومئو و ژولیت، شکسپیر جهانی خشن و پر از خصومت را به تصویر می‌کشد که در آن دو جوان عاشق یکدیگر می‌شوند. آیا عشق می‌تواند در دنیای خشم و خصومت‌ها زنده بماند؟

این نمایشنامه، داستان عاشقان جوانی را روایت می‌کند که در نهایت مرگ آن‌ها دو خانواده متخاصم را با یکدیگر متحد می‌کند. این نمایش از سبک نوشتاری دراماتیک شکسپیر پیروی می‌کند.ا مروزه از شخصیت‌های اصلی این نمایشنامه، به‌عنوان عاشقان آرمانی در آثار ادبی یاد می‌شود.
نمایشنامه

۵/ نمایشنامه پیگمالیون (Pygmalion) نوشته جرج برنارد شاو

پیگمالیون نمایشنامه ای از جورج برنارد شاو است که به نام یک شخصیت اسطوره ای یونان باستان نامگذاری شده است و اولین بار در سال ۱۹۱۳ روی صحنه به نمایش درآمد. در افسانه‌های یونان باستان، پیگمالیون عاشق یکی از مجسمه‌های خود می‌شود که بعدها این مجسمه جان می‌گیرد و زنده می‌شود.

داستان این نمایشنامه، حول محور زندگی هنری هیگینز، استاد آواشناسی است، که قصد دارد یک دختر گلفروش خیابانی را به عنوان یک دوشس، برای شرکت در مهمانی باغ سفیر آموزش دهد. او شرط می‌بندد که می‌تواند یک دختر گلفروش را به سادگی با صیقل دادن رفتار و تغییر شیوه گفتار او، به یک خانم جوان همانند یک دوشس تبدیل کند. در روند آموزش این دختر گلفروش، استاد هیگینیز عاشق او می‌شود.

برنارد شاو در این نمایشنامه، موضوعات مهمی ‌همچون اختلاف طبقاتی و ریا را در جهانی بررسی می‌کند که ارزش و شخصیت مردم نه براساس آنچه که هستند، بلکه بر اساس نحوه صحبت آن‌ها، تعیین و قضاوت می‌شود.

۶/خانه عروسک‌ها (A dolls house) نوشته هنریک ایبسن

هیچ لیستی از بهترین نمایشنامه‌های جهان بدون وجود آثار نمایشنامه نویس معروف نروژی، هنریک ایبسن، کامل نمی‌شود. خانه عروسک‌ها اولین بار در سال ۱۸۷۹ در تئاتر رویال دانمارک به نمایش درآمد و دارای نگرش انتقادی به هنجارهای ازدواج و زندگی مشترک در آن زمان است.

در حالیکه بسیاری ادعا می‌کردند که موضوع این نمایشنامه مربوط به حقوق زنان است، هنریک آن را داستانی توصیف کرد که بیان می‌کند چگونه هر فرد نیاز دارد که بفهمد از زندگی چه می‌خواهد.

یکی از بهترین جملات نمایشنامه خانه عروسک‌ها، این جمله می‌باشد: شما هرگز مرا دوست نداشته اید، شما فقط فکر کرده اید که دوست داشتن من خوشایند است.

۷/ در انتظار گودو (Waiting for Godot) نوشته ساموئل بکت

این نمایشنامه، اثر نویسنده مشهور ایرلندی به نام ساموئل بکت است. بکت این نمایشنامه را در سال ۱۹۵۲ نوشته است.

در انتظار گودو؛ داستان دو مرد فقیر را در جستجوی معنای زندگی، روایت می‌کند. آن‌ها در نزدیکی درختی در یک زمین، منتظر شخصی به نام گودو می‌مانند. مکالمات جالب رد و بدل شده بین آن‌ها هنگام انتظار، از سفری عمیق به درون‌شان نشات می‌گیرد که هم صحبتی لذت بخش و آموزنده ای را ایجاد می‌کند.

این نمایشنامه، وحشت و فاجعه ایجاد شده در جامعه در هنگام جنگ جهانی و آوارگی نسل بشر را بررسی می‌کند.

یکی از ماندگارترین جملات این نمایشنامه، این جمله می‌باشد: اشک جهان مقدار ثابتی دارد. برای هر کس که شروع به گریه کردن در جای دیگری از جهان می‌کند، اشک فرد دیگری متوقف می‌شود. همین مسئله در مورد خنده نیز صادق است: تکلیف ما کاملا روشنه، ما همه بلاتکلیفیم.

۸/ اهمیت جدی بودن (The Importance of Being Earnest‎) نوشته اسکار وایلد

این کمدی پیش پا افتاده برای افراد جدی، اولین بار در سال ۱۸۹۵ در لندن کارگردانی شد. این نمایشنامه، داستان زندگی دو جوان در لندن را روایت می‌کند، که هر کدام یک زندگی دوگانه دارند و فریب‌های بزرگی را برای یافتن تعادل در زندگی، طراحی می‌کنند.

اهمیت جدی بودن، به بررسی شخصیت انسان‌هایی می‌پردازد که برای فرار از تعهدات‌شان، هویت جعلی برمی‌گزینند. یکی از بهترین جملات این نمایشنامه، این جمله می‌باشد: حقیقت ناب است و هرگز ساده نیست.

۹/ نمایشنامه مرگ یک فروشنده (Death of a Salesman) نوشته آرتور میلر

نمایشنامه بسیار معروف مرگ یک فروشنده در سال ۱۹۴۹ توسط نمایشنامه نویس آمریکایی؛ آرتور میلر نوشته شد و جایزه پولیتزر و جایزه تونی بهترین نمایشنامه را در سال ۱۹۴۹ را دریافت کرد.

داستان این نمایشنامه روایتگر رابطه ای جذاب بین پدر و دو پسرش است بیانگر از بین رفتن هویت و ناتوانی یک مرد در پذیرش تغییرات، در خود و جامعه است. این نمایشنامه مونتاژی از خاطرات، رویاها، تقابل‌ها و مشاجرات است که همگی ۲۴ ساعت آخر زندگی ویلی لومن را تشکیل می‌دهد.

ویلی پدری شکست ناپذیر یا شوهر وفادار یا فروشنده ای خارق العاده و موفق نیست؛ همانند اینکه می‌خواهد همه باور داشته باشند. او خود محور است و مورد فرصت‌های از دست رفته، ثروت، شهرت خیال پردازی می‌کند، اما تصورات شخصی او، لزوماً با واقعیت، مطابقت ندارد.

این نمایشنامه، بر مخاطب تأثیر بسزایی می‌گذارد؛ زیرا به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا آینه ای را به روبروی خود بگذارند و با شخصیت واقعی خودشان، روبرو شوند. خود کم بینی، احساس شکست و پشیمانی احساساتی هستند که مخاطب می‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند، زیرا همه انسان‌ها در یک جایی از زندگی آن‌ها را تجربه کرده اند.

۱۰/ نمایشنامه هملت Hamlet اثر ویلیام شکسپیر

از میان نمایشنامه‌های شکسپیر، هملت به عنوان تاثیرگذارترین و مشهورترین اثر ادبی او شناخته می‌شود. هملت که برای اولین بار در حدود سال ۱۶۰۰ بر روی صحنه تئاتر اجرا شد، داستان شاهزاده ای را روایت می‌کند که وظیفه انتقام مرگ پدرش، او را درگیر مشکلات فلسفی و اخلاقی و چاش‌های ذهنی می‌کند. شاهزاده هملت، برای عزاداری درگذشت پدرش، به خانه بازمی‌گردد و از ازدواج مادر تازه بیوه شده خود، ملکه گرترود، با عموی خود کلادیوس، برادر پادشاه هملت، که اکنون سلطنت می‌کند، آگاه می‌شود.

شاهزاده هملت است که به خیانت مادرش نسبت به پدرش پی می‌برد و متوجه می‌شود که این خود برادر شاه بود که او را کشت. هملت به عنوان یک مرد متلاشی شده برای انتقام از پدرش تلاش می‌کند.

۱۱/ خرده جنایت‌های زناشویی (Petits crimes conjugaux) نوشته اریک امانوئل اشمیت

چه زوجی آرزو نمی‌کنند، پس از سال‌ها زندگی مشترک، جایی که رشته‌های رابطه شان سست‌تر شده است، گره‌ها و اتصالات مجددی برقرار کرده و رابطه عاطفی خود را مرمت کنند. قلم هوشیار اریک-امانوئل اشمیت؛ عشق زناشویی را نشان می‌دهد که باخستگی، کینه و حسادت، در هم آمیخته شده است.

این داستان زوجی است که به تدریج در روزمرگی‌های زندگی غرق شده و شیوه زندگی خود را از دست دادند و در نهایت به دو فرد بیگانه که زیرِ یک سقف زندگی می‌کنند، تبدیل می‌شوند ولی آن‌ها هنوز هم یکدیگر را دوست دارند. ناگهان، حادثه ای برای این زوج، رخ داده می‌دهد که سبب یافتن و بخشیدن یکدیگر و کشف مجدد معنای عشق و زندگی، می‌شود.

وقتی ژیل پس از یک تصادف حافظه خود را از دست می‌دهد، مجبور است همه چیز را دوباره یادآوری کند، همسرش لیزا از صمیمیت، جذابیت و عشق شان در گذشته، به او می‌گوید. اما هر کدام، به تدریج به دیگری شک می‌کنند و به تدریج جنجال و رویارویی جالی و تکان دهنده‌ای صورت می‌گیرد.

۱۲/ باغ آلبالو (The cherry orchard) نوشته آنتون چخوف

باغ گیلاس آخرین نمایشنامه آنتوان چخوف یکی از مشهورترین نمایشنامه‌های کمدی دنیا است که اولین بار در سال ۱۹۰۴ در مسکو به نمایش درآمد. باغ آلبالو، روایتی جالب از زندگی اشرافی یک خانواده روسی است که ورشکسته می‌شوند. تمام دارایی باقی مانده این خانواده، باغ آلبالویی است که از اجدادشان به آن‌ها ارث رسیده و در واقع نمادی از اصالت آبا و اجدادی‌شان است. این باغ آلبالو در بانک گرو گذاشته شده و به زودی حراج می‌شود. اعضای این خانواده برای یافتن راه حل‌هایی برای جلوگیری از فروش این باغ آلبالو دور هم جمع می‎شوند، اما حتی در این دورهمی‌مهم آن از خوش‎گذرانی و تفریح دست نمی‌کشند.

۱۳/ نمایشنامه مرغ دریایی (The Seagull) نوشته آنتون چخوف

مرغ دریایی یکی از نمایشنامه‌های تحسین برانگیز آنتون چخوف است و یک کمدی از زندگی ناامید کننده است که هر شخصیت باید به شیوه خود با ناامیدی‌های خود در زندگی خود کنار بیاید. این نمایشنامه از سبک نوشتاری رئالیسم پیروی می‌کند و به بررسی موضوع هنر و چیستی آن و رابطه‌ی عشق و شهوت شهرت می‌پردازد.

۱۴/ سفر دراز روز در شب (Long Day’s Journey into Night‎) نوشته یوجین اونیل

آیا تا به حال به نوشتن داستانی فکر کرده اید که زشت‌ترین جنبه‌های خانواده شما را برملا می‌کند؟ بیانی از تجربه‌ی خود نیل در بزرگ شدن در خانواده ای است و به دلیل محتوای بیوگرافی لعنتی آن ، انتشار آن را در طول زندگی خود منع می‌کند.

سفر طولانی روز به شب یک نمایشنامه شخصی در مورد خانواده‌ای است که توسط یک پدرسالار مذهبی اداره می‌شود و واقعیت‌های طاقت فرسایی است که باید با آن‌ها روبرو شوند. این نمایشنامه را یوجین اونیل، نمایشنامه نویس آمریکایی، به روشی واقع گرایانه و بر اساس داستان زندگی خود او، نوشته است.

اونیل در دوازدهمین سالگرد ازدواج خود، این نمایش احساسی را به همسرش کارلوتا مونتری تقدیم کرد. اگرچه اونیل این نمایشنامه را در سال ۱۹۴۱ به پایان رسانده بود، اما پس از بیست و پنج سال مرگش تصمیم گرفت که آن را منتشر نکند. این به این دلیل است که به گفته نویسنده، یکی از شخصیت‌های این نمایش هنوز زنده بود. سرانجام پس از سه سال از مرگ اونیل، نمایشنامه با اجازه همسرش منتشر شد. سفر طولانی روز به شب یکی از آثار برجسته اونیل بود و باعث شده بود که او در سال ۱۹۵۷ جایزه پولیتزر را کسب کند.

۱۵/ چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟ (Who’s Afraid of Virginia Woolf) نوشته ادوارد آلبی

چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟، در سال ۱۹۶۲ توسط نمایشنامه نویس معروف آمریکایی ادوارد آلبی به نگارش درآمد. این نمایشنامه به بررسی مشکلات و چالش‌های روابط عاطفی و ازدواج یک زوج دانشگاهی و میانسال، به نام مارتا و جورج می‌پردازد. این زوج، در حالت مَستی، از بامداد تا طلوع خورشید با یکدیگر به صحبت و بحث می‌پردازند. سلاح‌های آن‌ها حرف‌های‌شان است و رازها، کینه‌ها و حتی محبت‌های واقعی آن‌ها حین این مکالمه و جدال و جنگ بین‌شان، آشکار می‌شود.

۱۶/ نمایشنامه بازگشت به خانه (Homecoming) نوشته‌هارولد پینتر

امروزه بسیاری از منتقدین، نمایشنامه بازگشت به خانه را شاهکار‌هارولد پینتر می‌دانند که برای اولین بار در ۳ ژوئن ۱۹۶۵ در انگلیس به نمایش درآمد.

این نمایشنامه، یکی از مبهم‌ترین نمایشنامه‌های‌هارولد پینتر محسوب می‌شود و به شیوه ای رمزآلود و در عین حال جذاب، به بررسی مسائل جنسیتی، قدرت و نقش زنان می‌پردازد.

وقتی تدی، استاد دانشگاه یكی از آمریكا ، همسرش روت را برای بازدید از برای دیدار با خانواده برای اولین بار از زمان ازدواج‌شان به لندن می‌آورد، متوجه می‌شود كه پدر و برادرانش، هنوز در آن خانه زندگی می‌كنند و با ورود او و همسرش، اتفاقات عجیبی رُخ می‌دهد. رمزآلود بودن و مبهم بودن این اثر‌هارولد پینتر همیشه منبع بحث و گفتگو منتقدان بوده است.

۱۷/ خانه تمیز (The Clean House) نوشته سارا رول

سارا رول، نمایشنامه‌نویس آمریکایی با نگارش نمایشنامه خانه تمیز به شهرت رسید و در سال ۲۰۰۵ نامزد دریافت جایزه پولیتزر گردید. این نمایشنامه‌ی رمانتیک و کمدی اولین بار در سال ۲۰۰۴ به نمایش درآمد و و هنوز هم از نمایشنامه‌های محبوب و تاثیر گذار است که نگاهی به ماهیت واقعی عشق دارد.

خانه تمیز یک نمایشنامه خنده دار و در عین حال تکان دهنده است که این سوال را در ذهن مخاطب مطرح می‌کند که واقعا چه چیزی در زندگی مهم است؟ این کمدی رمانتیک درباره عشق، مرگ و قدرت عاطفی زنان است و به مخاطب اثبات می‌کند که خنده می‌تواند هر چیزی را درمان کند.

از دیالوگ‌های ماندگار این نمایشنامه می‌توان نقل و قول به عشق تمیز نیست، کثیفه. مثل یک شوخی خوب، اشاره کرد.

۱۸/مِده‌آ (Medea) نوشته اوریپید

مده‌آ نمایشنامه‌ای ‌تراژدی و برگرفته از شخصیت اسطوره ای یونان باستان است که ۴۳ سال قبل از میلاد مسیح توسط اوریپید، به نگارش در آمده است. این شاهکار ادبی مفاهیم عشق، خیانت و انتقام را به طرز جالب و قدرتمندی به تصویر می‌کشد و روایتگر داستان زنی است که عاشق همسرش می‌باشد، ولی همسرش به او خیانت کرده و به قصد ازدواج با یک شاهزاده، مده‌آ و فرزندانش را ترک می‌کند. خیانت، شعله‌های عشق مده‌آ را به خشمی‌و نفرت تبدیل کرده و او را به گرفتن انتقامی‌جنایتکارانه و فجیع، وا می‌دارد.

۱۹/ مرد و اسلحه (Arms and the Man) اثر جرج برنارد شاو

مرد و اسلحه، یک نمایشنامه کمدی مفرح و بی نظیرِ نوشته شده توسط جورج برنارد شاو، نمایشنامه نویس ایرلندی است. این نمایشنامه، اولین بار در سال ۱۸۹۸ منتشر و به یکی از محبوب‌ترین آثار جورج برنارد شاو تبدیل شد. مرد و اسلحه، با شخصیت پردازی جذاب و متمایز، بی‌فایده بودن جنگ را نشان می‌دهد و بررسی به دورویی‌های غریزی ذات انسان به شکلی کمدی می‌پردازد. برنارد شاو در این نمایشنامه ارزش‌های متعارف را زیر سوال می‌برد و از مفهوم جنگ و عشق به عنوان اهداف طنز خود استفاده می‌کند.

۲۰/ نمایشنامه هُدا گابلر (Hedda Gabler) نوشته هنریک ایبسن

در این نمایشنامهِ فراموش نشدنی که در سال ۱۸۹۰ منتشر شده است، هنریک ایبسن به بررسی مشکلات اخلاق فردی و اجتماعی و ماهیت پیچیده حقیقت در جهان می‌پردازد.

هدا گابلر شخصیتِ زنی متاهل، خودخواه و ناراضی از ازدواج خودش را به تصویر می‌کشد که قادر به رهایی از زندگی زناشویی نامساعدی نیست که برای خودش دست و پا کرده و نتایج منفی و غم انگیزی برای کل خانواده‌اش در پی دارد. این نمایشنامه، نشان دهنده عزم غیرقابل انکار هنریک ایبسن است که مخاطبان خود را وادار می‌کند تا مسائل فمینیستی را در قرن نوزدهم، در نظر بگیرند.